Kolory kabli elektrycznych i przewodów – podstawowe informacje
Najpierw warto zacząć od tego, czym jest przewód, a czym kabel. Pojęć tych często używa się zamiennie, choć w powszechnym przekonaniu kable służą do wykonywania instalacji zewnętrznych, zaś przewody znajdują się wewnątrz budynków. Nie jest to do końca prawda, ponieważ różnica polega nie na zastosowaniu, ale na konstrukcji.
Przewody to pojedyncze druty, linki lub płaskowniki, które składają się tylko z jednej żyły. Mogą być (lecz nie muszą) pokryte osłoną wykonaną najczęściej z tworzywa sztucznego (np. polwinitu), dzięki której żyła jest odizolowana elektrycznie. Kolory przewodów elektrycznych – czyli kolory izolacji otaczającej żyłę – są ściśle uzależnione od roli, jaką pełni przewód w instalacji.
Natomiast kable składają się z jednego, kilku czy nawet kilkunastu przewodów, które znajdują się we wspólnej osłonie. Dodatkowa izolacja chroni przewody przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak: wilgoć, woda, promienie słoneczne, substancje chemiczne. Kable mogą zawierać również wzmocnienie (np. stalowy oplot), które chroni przewody przed mechanicznym uszkodzeniem. Kolory kabli elektrycznych są różne, przy czym najczęściej stosuje się osłony: białe, czarne, czerwone i szare. Po zdjęciu zewnętrznej powłoki wewnątrz mogą znajdować się nieosłonięte żyły lub żyły pokryte izolacją w odpowiednim kolorze.
Dlaczego kolory przewodów elektrycznych mają znaczenie?
Na początku XXI wieku kolory przewodów zostały uregulowane prawnie: w Unii Europejskiej odnosi się do tego dokument HD 308 S2:2001, zaś w Polsce kolorystyka przewodów musi być zgodna z Polską Normą PN-HD 308 S2:2007. Ujednolicona kolorystyka przewodów została wprowadzona w celu zapewnienia większego bezpieczeństwa instalatorom oraz użytkownikom instalacji elektrycznych.
Dzięki odpowiednim kolorom można już na pierwszy rzut oka stwierdzić, który przewód może porazić prądem, a który jest (a przynajmniej powinien być) bezpieczny. Warto jednak pamiętać, że pomimo wyraźnych oznaczeń przewodów prace elektryczne należy wykonywać po wyłączeniu dopływu prądu. Może się bowiem zdarzyć, że w instalacjach starszych lub wykonanych przez nierzetelnego elektryka kolory izolacji nie będą zgodne z rodzajem przewodu.
Kolorystyka przewodów elektrycznych
Co oznaczają kolory przewodów elektrycznych? Niestety pomimo ujednolicenia kolorystyki izolacji można mieć pewne wątpliwości, ponieważ w niektórych kablach można znaleźć przewód czerwony, a w innych czarny lub brązowy. Dlaczego?
Przewód fazowy (L) – najczęściej czarny lub brązowy
Przewód fazowy jest bezpośrednio połączony z cewką transformatora, co oznacza, że płynie w nim prąd (w przypadku domów w Polsce napięcie elektryczne przewodu wynosi 230 V). Oznacza to, że należy obchodzić się z nim bardzo ostrożnie, ponieważ dotknięcie nieosłoniętej żyły (czyli drutu) to niemal pewne porażenie prądem. Stąd też przed przystąpieniem do prac związanych z instalacją elektryczną zawsze należy wyłączyć bezpiecznik odpowiadający za dany obwód lub wyłącznik główny.
Niestety kolory przewodów elektrycznych fazowych mogą być różne w zależności od producenta. Nie mogą być jednak niebieskie, żółte, zielone czy żółto-zielone, ponieważ te są zarezerwowane dla innych przewodów. Dość niefortunnym rozwiązaniem są szare i białe izolacje, ponieważ wówczas przewód fazowy staje się trudno widoczny na tle tynku, betonu czy pustaków.
Kolory przewodów fazowych:
- czarny
- brązowy
- czerwony
- szary
- pomarańczowy
- turkusowy
- biały (uwaga: czasami w starszych instalacjach kolorem białym oznaczono przewód neutralny).
Przewód neutralny (N) – niebieski
Przewody neutralne osłonięte są izolacją niebieską – ten kolor łatwo zapamiętać, co nie znaczy, że nie można się pomylić. Jednak dotknięcie przewodu neutralnego nie powinno skutkować porażeniem. Przewód oznaczony literą N łączy się bowiem z neutralnym punktem transformatora, więc napięcie na tym przewodzie względem ziemi wynosi 0 V. Niestety zdarza się, że w starszych instalacjach lub wykonanych nieprawidłowo, przez przewód niebieski przepływa prąd. Ponadto w instalacjach wykonanych przed laty (TN-C) przewód neutralny łączono z przewodem ochronnym i wówczas izolacja miała kolor żółto-zielony lub jasnoniebieski, a przewód był oznaczony skrótem PEN.
Przewód ochronny (PE) – żółto-zielony
Kolory przewodów elektrycznych mogą być różne, jednak w przypadku przewodu ochronnego zawsze stosuje się izolację żółto-zieloną. Obecnie instalacje elektryczne wykonuje się w systemie TN-S lub TN-C-S, w którym przewód ochronny (PE) podłączony jest do uziemienia (czyli np. stalowej taśmy bednarki). Przewód PE chroni użytkownika przed porażeniem prądem i sprzęt przed uszkodzeniem w razie awarii, a dodatkowo jest potrzebny do prawidłowego działania niektórych urządzeń. Taki przewód „zadziała” na przykład wówczas, gdy na obudowie urządzenia zgromadzi się napięcie elektryczne (np. w wyniku uszkodzenia urządzenia lub kontaktu przewodu fazowego z metalową obudową). W tej sytuacji prąd przepłynie przez przewód PE, co doprowadzi do uruchomienia zabezpieczeń (a konkretnie wyłącznika nadprądowego i wyłącznika różnicowo-prądowego).
Kolory przewodów w przypadku prądu stałego
Domowa instalacja elektryczna bazuje na obwodach prądu zmiennego (AC), jednak wiele urządzeń zasilanych jest prądem stałym (DC). Dotyczy to np. oświetlenia LED, komputerów, tabletów, telefonów komórkowych, systemów audio czy pojazdów elektrycznych. W przypadku prądu stałego kolory przewodów elektrycznych są następujące:
- kolor czerwony lub brązowy: przewód o potencjale dodatnim (+)
- kolor czarny lub niebieski: przewód o potencjale ujemnym (-).
Producenci stosują jednak różne kolory, dlatego zawsze należy zwracać uwagę na oznaczenia +/-, ponieważ połączenie przewodów o różnych potencjałach prowadzi do uszkodzenia urządzenia.
Jak łączyć kolory kabli?
Wiadomo już, jakie są kolory kabli elektrycznych i przewodów, jednak pozostaje pytanie, jak je połączyć? Otóż zasada jest prosta – przewód niebieski łączymy tylko z przewodem niebieskim, przewód żółto-zielony z żółto-zielonym, a przewody fazowe z różnymi za wyjątkiem wymienionych (najczęściej występują czarne i brązowe).
Przed połączeniem przewodów zawsze należy upewnić się, że przewód niebieski jest neutralny, a brązowy czy czarny to faza. Żeby to sprawdzić, można zastosować próbnik napięcia.
Jak łączyć kolory kabli, jeżeli nie mamy przewodu w odpowiednim kolorze? Teoretycznie można zastosować inny kolor przewodu (np. szary zamiast niebieskiego), a następnie zaznaczyć oba końce taśmą izolacyjną w danym kolorze (czyli w tym przypadku niebieską). Należy jednak mieć świadomość, że w razie odklejania taśmy czy skrócenia przewodu (np. z uwagi na przesunięcie gniazdka bliżej rozdzielnicy) takie oznaczenie może nie zdać egzaminu. Jeżeli nie można zastosować przewodu w danym kolorze, lepiej skorzystać z oznaczników termokurczliwych, które są trwalsze niż taśma izolacyjna.